Nguy hiểm tràn dịch màng phổi – Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh
Tràn dịch màng phổi là bệnh có thể gặp ở cả người lớn và trẻ nhỏ, gây tăng tiết dịch trong khoang màng phổi gây khó thở. Bệnh lý này nếu không được khắc phục sớm có thể gây suy hô hấp, biến chứng nặng hơn có thể dẫn đến tử vong. Vậy nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi là gì? Có những phương pháp nào để điều trị tràn dịch màng phổi hiệu quả?
Tràn dịch màng phổi là tình trạng trong khoang màng phổi có nhiều dịch hơn bình thường. Tùy theo mức độ bệnh, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân mà bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị và theo dõi phù hợp. Vậy tràn dịch màng phổi có nguy hiểm không, cách điều trị và chăm sóc người bệnh như thế nào?
Tràn dịch màng phổi là gì?
Khoang màng phổi là một khoang ảo nằm giữa phổi và thành ngực (Giữa khoang màng phổi và tạng). Bình thường trong khoang màng phổi có một ít dịch (khoảng 10-15ml) đóng vai trò là hệ đệm giữa phổi và thành ngực, lượng dịch này được gọi là dịch sinh lý trong khoang màng phổi.
Tràn dịch màng phổi là tình trạng lượng dịch trong khoang màng phổi nhiều hơn mức sinh lý. Lượng dịch ít, tăng nhiều có thể không gây triệu chứng khó chịu cho người bệnh hoặc chỉ khó thở nhẹ nhưng tràn dịch nhiều sẽ nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Tràn dịch màng phổi có nhiều nguyên nhân và có thể lành tính nhưng cũng có nhiều trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính, lặp đi lặp lại có thể gây tử vong.
Nguyên nhân tràn dịch màng phổi được chia theo phân loại
- Tràn dịch màng phổi thấm
- Tràn dịch màng phổi do dịch tiết
Hội chứng tràn dịch màng phổi là một trong những bệnh lý nội khoa thường gặp trên lâm sàng. Theo kết quả nghiên cứu tại Mỹ, hàng năm có 1,5 triệu người mắc bệnh. Các nguyên nhân gây tràn dịch trong phổi như: suy tim sung huyết chiếm 500.000 ca, viêm phổi chiếm 300.000 ca, mang thai 200.000 ca, thuyên tắc phổi 150.000 ca, xơ gan cổ trướng 50.000 ca…
Ở các nước công nghiệp, ước tính hàng năm có 32/100.000 trường hợp mắc bệnh, nguyên nhân chủ yếu là do suy tim, các bệnh lý ác tính, viêm phổi hoặc thuyên tắc phổi. Xấp xỉ 72% trường hợp bệnh nhân suy tim được phát hiện trong phổi sau mổ tử thi, tràn dịch màng phổi do viêm phổi chiếm 36-66% số ca nhập viện….
Xem thêm Mức độ nguy hiểm đau cổ bên trái? Nguyên nhân và cách điều trị bệnh
Nguyên nhân nào dẫn đến tràn dịch màng phổi
Thực tế, phổi là một trong những cơ quan nội tạng quan trọng của con người, là trung tâm hoạt động hô hấp và cung cấp oxy cho máu, sau đó được đưa đi nuôi dưỡng toàn bộ cơ thể. Để bảo vệ cơ quan này, phổi nằm gọn trong khung xương sườn, cũng được bao quanh bởi khoang màng phổi. Khoang màng phổi gồm 2 lớp nằm giữa phổi và thành ngực. Giữa 2 lớp có một lượng nhỏ chất lỏng đảm bảo hoạt động hô hấp dễ dàng hơn.
Lượng dịch màng phổi thường rơi vào khoảng 10 – 20 ml tùy theo thể tích phổi của mỗi người. Dịch này phải tồn tại được nhưng nếu lượng dịch nhiều hơn bình thường có thể ảnh hưởng đến hoạt động hô hấp của phổi. Nếu tràn dịch màng phổi nhẹ, bệnh nhân có thể không có bất kỳ triệu chứng nào do phổi không bị ảnh hưởng nhiều. Tuy nhiên, tràn dịch màng phổi lượng nhiều và tính mạng bệnh nhân có thể bị đe dọa do phổi bị chèn ép nặng.
Tràn dịch màng phổi đa số là tình trạng lành tính, phát triển do bất thường hoặc bệnh lý, có thể tự khỏi hoặc cải thiện tốt khi có các biện pháp hỗ trợ. Không nên chủ quan với bệnh, nếu điều trị không hiệu quả, bệnh tái phát thường xuyên thì nguyên nhân có thể là do tràn dịch màng phổi ác tính. Nếu không sớm điều trị đúng cách, tràn dịch màng phổi ác tính có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.
Nguyên nhân phổ biến của tràn dịch màng phổi bao gồm:
- Thấm dịch: suy tim, hội chứng thận hư, suy dinh dưỡng, suy thận.
- Do viêm nhiễm: viêm phổi, lao, giang mai, bệnh toàn thân, viêm mủ màng phổi, nấm.
- Không viêm: K màng phổi, U xơ màng phổi, K di căn màng phổi, thuyên tắc phổi.
- Do các nguyên nhân khác: chấn thương lồng ngực, bệnh bạch cầu ác tính, xẹp phổi, u tụy….
Đối tượng dễ mắc bệnh tràn dịch màng phổi
Tràn dịch màng phổi là một bệnh lý của phổi, do đó những đối tượng dễ bị tràn dịch màng phổi thường có bệnh lý về phổi. Ngoài ra, những người có bệnh lý nền như tim, gan, thận cũng có thể gây tràn dịch màng phổi. Các đối tượng cụ thể dễ mắc bệnh tràn dịch màng phổi bao gồm:
Người mắc các bệnh về phổi:
- Ung thư phổi
- xẹp phổi
- Viêm phổi
- Thuyên tắc phổi (tắc động mạch phổi)
- bệnh lao
- Ung thư di căn từ cơ quan khác đến màng phổi
- Người bị bệnh tim mạch:
- Suy tim
- viêm màng ngoài tim co thắt
- Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành
- Người suy giảm chức năng, suy giảm miễn dịch
- Thận hư, suy thận
- xơ gan cổ trướng
- Suy giáp, bệnh gút
- nhiễm HIV
- Bệnh học hệ thống….
- Ký sinh trùng
Tràn dịch màng phổi có nguy hiểm không?
Tràn dịch màng phổi có nguy hiểm hay không còn phụ thuộc vào nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi và mức độ tràn dịch. Nếu nguyên nhân do ung thư thì điều trị khó khăn vì tràn dịch tái phát sau chọc hút dịch màng phổi.
Tràn dịch màng phổi cấp nếu không được cấp cứu kịp thời có thể gây tử vong do phổi bị chèn ép, giảm khả năng hô hấp, gây thiếu oxy.
Những trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính thường tái phát nhiều lần mặc dù đã được điều trị đúng cách.
Tràn dịch màng phổi để lại hậu quả ảnh hưởng lớn đến hô hấp, gây thiếu oxy nuôi dưỡng cơ thể. Có thể để lại một số di chứng như: Viêm dày màng phổi, vôi hóa màng phổi, nếu nguyên nhân do lao còn gây viêm mủ màng phổi. Những tác dụng phụ này ảnh hưởng đến khả năng thở của bệnh nhân.
Việc phát hiện bệnh sớm giúp điều trị rất hiệu quả nên khi có các dấu hiệu như khó thở, đau tức ngực… Người bệnh không nên chủ quan mà phải đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán sớm bệnh.
Điều trị và chăm sóc cho bệnh nhân tràn dịch màng phổi
Điều trị
- Bệnh nhân tràn dịch màng phổi sẽ nhanh chóng được chẩn đoán tình trạng bệnh và sau đó tiến hành các biện pháp điều trị để loại bỏ lượng dịch dư thừa bằng các biện pháp như: chọc hút màng phổi, dẫn lưu khoang màng phổi,… Đồng thời, trong quá trình điều trị cần phải tìm nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị triệt để. Tùy vào nguyên nhân mà cách điều trị sẽ khác nhau, chẳng hạn như:
- Nếu tràn dịch màng phổi do nhiễm trùng thì cần xây dựng phác đồ kháng sinh có hiệu quả điều trị tốt nhất.
- Nếu tràn dịch màng phổi ác tính do ung thư thì phải tìm ra vị trí ung thư nguyên phát và điều trị bằng phẫu thuật, hóa trị liệu, điều trị đích,…
- Nếu tràn dịch màng phổi là do suy tim, bệnh nhân nên được chăm sóc hỗ trợ suy tim.
Chăm sóc
Ngoài việc tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám định kỳ sau điều trị, bệnh nhân tràn dịch màng phổi cần lưu ý chế độ nghỉ ngơi, ăn uống khoa học.
Dưới đây là một số lưu ý về chế độ ăn uống và nghỉ ngơi:
Hoa quả
Hoa quả tươi và nước hoa quả rất tốt cho bệnh nhân tràn dịch màng phổi, nhưng nên ăn vừa phải để tránh cơ thể tích tụ quá nhiều chất lỏng dẫn đến tràn dịch màng phổi tái phát.
Các loại trái cây phải ăn theo mùa và phải tươi để đảm bảo chất dinh dưỡng nhất. Cụ thể là các loại trái cây tốt cho người bệnh như cam, táo, lê, xoài,…
Nhận đủ dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng mà người bệnh sau điều trị tràn dịch màng phổi phải bổ sung là từ nguồn thực phẩm tươi sống, hạn chế đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn. Cần cung cấp đầy đủ các nhóm dinh dưỡng, đặc biệt là chất xơ, đạm, tinh bột,…
Hạn chế thực phẩm gây kích ứng
Nếu bị kích ứng, tràn dịch màng phổi có thể tái phát và các biến chứng cũng nặng nề hơn. Vì vậy, trong thời gian hồi phục, người bệnh nên hạn chế ăn những thực phẩm dễ gây kích ứng như tôm, cua, sò, ốc,…
Cách điều trị tràn dịch màng phổi hiện nay
Tràn dịch màng phổi nếu không sớm được khắc phục sẽ khiến cho quá trình hô hấp của người bệnh gặp khó khăn, các cơ quan không được cung cấp đủ oxy cho các hoạt động sống khiến cơ thể luôn cảm thấy mệt mỏi, mất tinh thần. Vì vậy, khi thấy khó thở, bệnh nhân phải đến gặp bác sĩ để được thăm khám và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.
Chẩn đoán tràn dịch màng phổi
Khi nghi ngờ bị tràn dịch màng phổi, bệnh nhân sẽ được chỉ định làm các xét nghiệm cận lâm sàng sau:
Chụp X-quang phổi: Là phương pháp sử dụng chùm tia X năng lượng thấp chiếu vào lồng ngực để ghi lại những hình ảnh bất thường bên trong phổi. X quang phổi xuất hiện đám mờ ở một hoặc cả hai bên phổi, tập trung chủ yếu dưới phổi do tràn dịch. Tuy nhiên, với trường hợp tràn dịch ít, rải rác sẽ khó quan sát được tình trạng tràn dịch trên phim X-quang.
Chụp cắt lớp vi tính: CT scan lồng ngực sẽ cho hình ảnh rõ ràng và chi tiết hơn về vị trí và mức độ tràn dịch, từ đó đưa ra hướng khắc phục và điều trị phù hợp cho người bệnh.
Siêu âm màng phổi: Là kỹ thuật giúp xác định chính xác vị trí tràn dịch màng phổi, ngay cả khi lượng dịch thoát ra chỉ vài mililit mà X-quang không nhận biết được. Hình ảnh tràn dịch quan sát được trên máy siêu âm là một lớp dịch tiết mỏng nằm ngay giữa lá thành và lá tạng.
Nội soi lồng ngực: Là kỹ thuật sử dụng ống soi lồng ngực đưa vào bên trong khoang màng phổi giúp bác sĩ dễ dàng quan sát tình trạng hiện tại của phổi. Phương pháp này vừa giúp xác định mức độ tổn thương màng phổi, vừa tạo điều kiện lấy mẫu dịch màng phổi để sinh thiết tìm nguyên nhân.
Phân tích dịch màng phổi: Chọc hút màng phổi được coi là kỹ thuật đáng tin cậy nhất để chẩn đoán tràn dịch màng phổi.
Phương pháp điều trị tràn dịch màng phổi
Tùy vào nguyên nhân gây bệnh mà người bệnh sẽ được chỉ định điều trị bằng các phương pháp sau:
✜ Chọc hút màng phổi: Chọc hút màng phổi giúp loại bỏ các dịch tiết dư thừa bên trong và làm thông thoáng đường thở của người bệnh.
✜ Dẫn lưu màng phổi: Phương pháp này sử dụng một dụng cụ hình ống bằng silicon có một đầu gắn với dụng cụ hút áp lực âm và một đầu xuyên qua da khoang màng phổi để hút các dịch tiết dư thừa bên trong phổi. Dẫn lưu màng phổi thường được sử dụng trong trường hợp tràn dịch mủ, có máu liên quan đến tràn khí màng phổi.
Điều trị nội khoa: Tùy vào nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi mà người bệnh sẽ được chỉ định điều trị bằng một trong các loại thuốc sau:
Các loại thuốc kháng sinh như Penicillin G, Gentamycin, Levofloxacin, Moxifloxacin,… Trường hợp tràn dịch do viêm, nhiễm khuẩn như viêm phổi, viêm tủy, viêm gan,…
Thuốc kháng lao như Rifampicin, Isoniazid, Streptomycin, Pyrazinamid,… Chỉ định cho bệnh nhân tràn dịch màng phổi do lao.
Hóa chất: Dành cho tràn dịch do ung thư.
✜ Hỗ trợ điều trị: Để giúp quá trình điều trị đạt hiệu quả tốt hơn, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt một số hướng dẫn, chỉ định của bác sĩ như sau:
- Uống paracetamol theo hướng dẫn khi bị sốt, đau.
- Để ngăn ngừa suy hô hấp, một người có thể được cung cấp oxy, chất lỏng chọc thủng.
- Tập vật lý trị liệu hô hấp khi có chỉ định của bác sĩ.
- Có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, nên ăn những thức ăn dễ tiêu hóa, đảm bảo đủ chất dinh dưỡng.
- Hạn chế tiếp xúc với môi trường quá ô nhiễm.
- Cần thận trọng khi tiếp xúc với bệnh nhân lao.
Biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời
Hầu hết bệnh nhân tham gia trị liệu sẽ hồi phục trong vòng vài tuần hoặc vài tháng, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Một số trường hợp tràn dịch màng phổi có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, tùy vào mức độ nặng nhẹ mà nguyên nhân và cách điều trị được sử dụng khác nhau.
Các biến chứng nghiêm trọng do tràn dịch có thể bao gồm:
- Dày màng phổi gây hạn chế hô hấp, biến dạng lồng ngực
- xẹp phổi
- suy hô hấp
- ép tim
- Các biến chứng do thủ thuật chẩn đoán và điều trị gây ra:
- tràn khí màng phổi
- Bị nhiễm
- chảy máu màng phổi
Những biến chứng này có thể xấu và nghiêm trọng. Bác sĩ của bạn sẽ quyết định phương pháp điều trị hiệu quả nhất và nói chuyện với bạn về những lợi ích và rủi ro của việc điều trị.
Để ngăn ngừa các biến chứng, người bệnh cần nhanh chóng đến khám và điều trị tại các cơ sở, bệnh viện có chuyên khoa hô hấp.
Tràn khí màng phổi nguy hiểm như thế nào?
Nguy hiểm tràn dịch màng phổi – Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh