Biến chứng tiểu đường ở chân – Cách chăm sóc bàn chân người bị tiểu đường
Tiểu đường là căn bệnh mãn tính gây ra nhiều biến chứng cực kỳ nguy hiểm. Trong đó, biến chứng tiểu đường ở chân là phổ biến nhất. Bệnh ngày càng có xu hướng gia tăng và trở thành một trong những bệnh lý có sức ảnh hưởng lớn đối với con người. Vì vậy, việc phòng ngừa và ngăn chặn các biến chứng do bệnh gây ra là vô cùng quan trọng, giúp cải thiện cuộc sống của người bệnh.
Biến chứng bệnh tiểu đường có thể là loét bàn chân, cắt cụt chi. Người đái tháo đường có tổn thương loét bàn chân có nguy cơ phải cắt cụt chi cao gấp 10-15 lần so với người bình thường. Đặc biệt khi bị bội nhiễm, tổn thương loét làm tăng nguy cơ cắt cụt chi ở bệnh nhân đái tháo đường. Tuy nhiên, hầu hết các tổn thương này đều có thể phòng tránh được nếu người bệnh biết cách chăm sóc biến chứng loét do tiểu đường. Cùng xem bài viết bên dưới để hiểu thêm về bệnh tiểu đường.
Bệnh tiểu đường là gì?
Có thể hiểu đơn giản bệnh tiểu đường (hay còn gọi là đái tháo đường) là tình trạng lượng đường trong máu cao hơn mức bình thường. Đây là vấn đề gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, cũng như tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm. Điều này xảy ra khi quá trình chuyển hóa glucose bị gián đoạn do thiếu hoặc kháng insulin.
Xem thêm Say nắng nên làm gì? Cách xử lý say nắng hiệu quả ai cũng làm được
Nguyên nhân gây ra biến chứng loét bàn chân tiểu đường
Nguyên nhân gây biến chứng loét bàn chân ở bệnh nhân tiểu đường bao gồm:
Tổn thương thần kinh ngoại vi: có thể xảy ra ở bất kỳ người bệnh đái tháo đường nào, biến chứng đái tháo đường này làm giảm khả năng cảm nhận các cảm giác ở bàn chân như đau, nóng, lạnh; Người đó không thể cảm thấy rằng bàn chân của mình đã bị hư hại. Khi chân bị sưng tấy hoặc nhiễm trùng nặng sẽ gây khó khăn cho việc điều trị.
Loét bàn chân do tiểu đường thường xuất hiện trên xương bàn chân, ngón chân cái, gót chân hoặc vết chai trên chân giữa các ngón chân.
Tổn thương mạch máu: bệnh nhân tiểu đường thường dễ bị xơ vữa động mạch, mạch máu bị hẹp hoặc tắc nghẽn làm giảm lượng máu đến bàn chân. Điều này khiến cho vết loét ở chân của bệnh nhân tiểu đường lâu lành.
Nhiễm trùng: Người bệnh tiểu đường dễ bị nhiễm trùng hơn người bình thường do lượng đường trong máu cao khiến vi khuẩn phát triển. Lưu lượng máu đến bàn chân kém khiến các vết thương ở bàn chân mất nhiều thời gian hơn để chữa lành. Ngay cả một vết thương nhỏ cũng có thể gây nhiễm trùng và loét bàn chân do tiểu đường. Nếu nhiễm trùng kết hợp với thiếu máu thì nguy cơ phải cắt cụt chi là rất cao.
Vết phồng rộp ở chân thường là dấu hiệu đầu tiên có thể dẫn đến loét chân do tiểu đường. Nếu vết chai này có màu đỏ và gây đau nhức hoặc da chân đổi màu hoặc tiết dịch có mùi hôi… thường là dấu hiệu cho thấy bạn có thể mắc bệnh tiểu đường.
Một số bất thường về mạch máu khi mắc bệnh tiểu đường sẽ dễ dẫn đến biến chứng bàn chân do tiểu đường
Các rủi ro khác:
- Ít vận động khớp;
- Do tuổi tác;
- Khiếm thị;
- Bàn chân bị biến dạng hoặc có vết thương/đã từng bị cắt cụt chi trước đó;
- Đường huyết tăng cao mất khả năng kiểm soát;
- bệnh tiểu đường lâu năm;
- Bệnh thận mãn tính.
Các triệu chứng và biến chứng của bàn chân đái tháo đường
Một số biểu hiện điển hình nhất ở bệnh nhân đái tháo đường có biến chứng bàn chân là:
- Cảm thấy tê, ngứa ran, phồng rộp hoặc mất cảm giác ở bàn chân;
- Bàn chân có thể xuất hiện các vệt đỏ, thay đổi sắc tố da hoặc nhiệt độ, có hoặc không tiết dịch, đau nhói;
- Khi nhiễm trùng lan rộng, người bệnh có thể xuất hiện các dấu hiệu như sốt, ớn lạnh, sốc, đỏ chân tay, khó kiểm soát đường huyết,…
- Bản thân bàn chân đái tháo đường đã là một loại biến chứng của bệnh này. Tuy nhiên, khi bệnh nhân bị đái tháo đường bàn chân, nó còn gây ra một số biến chứng nghiêm trọng khác như sau:
- Loét bàn chân gây hoại tử, áp xe, nhiễm trùng da, xương;
- Biến dạng xương do di lệch, thậm chí gãy xương bàn chân, ngón chân;
- Cụt chân.
Các bài viết chủ đề sức khỏe liên quan tại đây
Các biến chứng bàn chân do đái tháo đường
Bệnh thần kinh và bệnh mạch máu ngoại biên do tiểu đường có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, liên tục như: Loét bàn chân hoặc vết loét không lành; nhiễm trùng bao gồm nhiễm trùng da, nhiễm trùng xương và áp xe; hoại thư, khi nhiễm trùng gây ra cái chết của mô xương bị biến dạng; Bàn chân Charcot (Charcot’s foot), thay đổi hình dạng của bàn chân do di lệch hoặc gãy xương bàn chân và ngón chân; thay đổi thể chất vĩnh viễn do hoại tử; cắt cụt chân…
Theo TS. Đôn, để những biến chứng nguy hiểm không xảy ra, cách duy nhất để người bệnh kiểm soát tốt bệnh đái tháo đường là dùng thuốc và thực hiện chế độ ăn uống, sinh hoạt kiêng khem nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ.
Chăm sóc bàn chân người bệnh tiểu đường
Uống thuốc kháng sinh
Uống thuốc hạ đường huyết
Bác sĩ có thể kê thêm thuốc kháng sinh đường uống hoặc kem bôi có chứa kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn và giúp vết thương nhanh lành hơn.
Kiểm tra chân hàng ngày
Tự kiểm tra từ trên xuống dưới bàn chân. Bạn có thể nhờ người thân tìm vết loét ở bàn chân do tiểu đường nếu không thể nhìn rõ. Theo Đại học Phẫu thuật Bàn chân và Mắt cá chân Hoa Kỳ, các cuộc kiểm tra bàn chân định kỳ được thực hiện bởi bác sĩ phẫu thuật bàn chân và mắt cá chân có thể làm giảm nguy cơ cắt cụt chi từ 45 đến 85%.
Nên chọn thời điểm cố định trong ngày để dễ nhớ, chọn nơi đủ ánh sáng, dùng gương soi để dễ quan sát vết loét bàn chân do tiểu đường.
Cần kiểm tra các vết nứt ở chân, các vết nứt ở móng tay xem có vết trầy xước, vết chai, vết phồng rộp… Kiểm tra xem da của bạn có bị khô, đỏ, nóng hoặc căng khi chạm vào bất kỳ vùng nào trên bàn chân không.
Kiểm tra xem móng chân mọc có bất thường không, móng có bị thụt vào trong không.
Sạch chân
Dùng xà phòng dịu nhẹ và nước ấm (khoảng 37 độ C là tốt nhất) để rửa chân hàng ngày, nhớ lau khô chân nhẹ nhàng, không chà xát mạnh.
Rửa và sát trùng vết thương bằng nước muối sinh lý hoặc povidone-iodine ít nhất 2 lần mỗi ngày, nhớ lau khô nhẹ nhàng, không chà xát mạnh.
Hạn chế rửa bằng oxy già trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
Sau khi rửa sạch vết thương, dùng tăm bông vô trùng có chứa canxi alginate hoặc bạc sulfadiazine để băng vết thương, nhưng không nên băng quá chặt.
Nếu da quá khô có thể dùng các loại kem giữ ẩm, đặc biệt chú ý vùng gót chân, không bôi vào các kẽ xương của chân.
Nếu phát hiện vết loét bàn chân do đái tháo đường có dấu hiệu chảy máu, nhiễm trùng, có mủ hoặc chấm đen hoại tử, người bệnh cần tái khám để được bổ sung thuốc phù hợp.
Tuyệt đối không được tự ý cắt lọc bỏ các nốt hắc lào bị hoại tử, nếu chưa có chỉ định của bác sĩ trước đó.
Bảo vệ đôi chân của bạn với giày và tất
Luôn đi giày dép để tránh giẫm phải chai lọ vỡ, vật sắc nhọn mà người bệnh không nhìn thấy. Không nên mang chân chèo vì có thể gây biến chứng lở loét giữa ngón cái và ngón thứ hai.
Luôn đi tất để giữ ấm và bảo vệ chân, tất phải mềm và được dệt bằng sợi tự nhiên, không có đường nối. Thay vớ sạch và khô mỗi ngày.
Tránh đi giày quá chật vì dễ gây phồng rộp trên da; Luôn đi tất khi đi giày để tránh bị sưng chân.
Cần kiểm tra giày trước khi mang để đảm bảo trong giày không có dị vật như bụi, côn trùng… có thể làm đau chân vì có thể bạn không cảm nhận được những dị vật nhỏ trong giày.
Đừng để chân bạn bị ướt do mưa và tuyết. Không đi chân trần trong nhà
Cách chọn giày:
- Chọn những đôi giày phải kín ngón chân và gót chân.
- Chọn giày da mềm, mặt trong không thô ráp.
- Đảm bảo giày rộng hơn bàn chân ít nhất 1,3 cm, nên thử giày vào buổi chiều.
Xem nhiệt độ
- Giữ cho các mạch máu nhiều chất lỏng hơn
- Nâng chân bằng 1 ghế khi ngồi.
- Không ngồi bắt chéo chân quá lâu.
- Không đi tất chật hoặc thắt nút quanh mắt cá chân.
- Di chuyển ngón chân và mắt cá chân trong 5 phút 2-3 lần trong ngày. Các bài tập chân hàng ngày để tăng lưu thông mạch máu ở bàn chân như đi bộ, đạp xe,…
- Tránh bỏng chân
- Kiểm tra nhiệt độ nước trước khi tắm, rửa bằng nhiệt kế hoặc mu bàn tay, khuỷu tay. Nhiệt độ nước không quá nóng cũng không quá lạnh. Khoảng 40 độ C là tốt nhất.
- Không nên chườm nóng chân bằng các phương pháp như sưởi bằng lò than, sưởi bằng gạch nung, xông chân bằng nước nóng, ngâm chân nước nóng đốt lá ngải cứu, tắt chăn điện… vì dễ gây loét bàn chân đái tháo đường.
- Thoa kem chống nắng lên da trần khi ra nắng.
Đến cơ sở y tế khi có biến chứng tiểu đường
Theo các chuyên gia nội tiết, khi mắc bệnh đái tháo đường dù ở thể nào, người bệnh cũng nên đến bệnh viện để được bác sĩ thăm khám định kỳ. Đặc biệt, nếu người bệnh xuất hiện các triệu chứng sau thì phải đến bệnh viện ngay như: thay đổi màu da ở bàn chân, sưng tấy ở bàn chân hoặc mắt cá chân, nhiệt độ ở bàn chân thay đổi, vết loét dai dẳng ở bàn chân. bàn chân, đau hoặc ngứa ran ở bàn chân hoặc mắt cá chân, móng chân mọc ngược, nấm da chân hoặc nhiễm nấm khác ở bàn chân, da khô, nứt gót chân, có dấu hiệu nhiễm trùng, xuất hiện màu đen và có mùi hôi, có thể bị hoại tử. .. Hãy nhớ rằng, kiểm soát lượng đường trong máu thông qua ăn uống khoa học, tập thể dục, dùng thuốc và chăm sóc bàn chân hàng ngày là những bước tốt nhất bạn có thể thực hiện để ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng về bàn chân do bệnh tiểu đường gây ra.
ĐIỀU TRỊ LOÉT BÀN CHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Vấn đề điều trị bệnh lý bàn chân đái tháo đường cần có sự tham gia của nhiều chuyên khoa (nội tiết, chỉnh hình, chăm sóc vết thương) tùy theo mức độ tổn thương của bàn chân.
- Nguyên tắc điều trị
- Điều trị chung và điều trị tại chỗ (vết thương).
- điều trị chung
- Kiểm soát tốt quá trình trao đổi chất, đặc biệt là kiểm soát chặt chẽ đường huyết.
- Đảm bảo tình trạng dinh dưỡng hợp lý.
- Tránh thiếu máu.
- Đảm bảo tưới máu tốt.
- kiểm soát nhiễm trùng.
- Điều trị các bệnh kèm theo nếu có.
- Bổ sung vitamin và khoáng chất.
Nâng cao thể trạng, truyền đạm nếu thiếu máu nặng truyền khối hồng cầu hoặc các thành phần khác của máu tùy từng bệnh nhân.
điều trị cục bộ
Nguyên tắc: Bảo toàn tối đa. Nếu phải cắt cụt chi thì cắt cụt chi càng thấp càng tốt. Loại bỏ triệt để các mô hoại tử.
Không có vết loét, nhưng tổn thương dạng nốt cần phải loại bỏ.
Vết thương nông: loại bỏ nốt tổn thương để lộ vết thương nông. Chụp X-quang để xác định tổn thương xương (nếu có nhiễm trùng xương độ 3)
Các vết thương nhỏ không nhiễm trùng có thể được điều trị bằng dung dịch rửa vết thương kháng khuẩn, thay băng hàng ngày và cho bàn chân nghỉ ngơi. Điều trị nhiễm trùng tại chỗ, nếu có.
Các vấn đề nghiêm trọng hơn như biến dạng bàn chân, nhiễm trùng, thoái hóa khớp cần đến bác sĩ chuyên khoa.
Nhiễm trùng bàn chân thường cần điều trị bằng kháng sinh tiêm tĩnh mạch, nghỉ ngơi tại giường, ghép xương và cắt lọc mô hoại tử. Giảm áp lực lên lòng bàn chân bằng nẹp bột hoặc giày chuyên dụng giúp vết thương nhanh lành.
Vết loét bàn chân do tiểu đường rất khó chữa lành. Những tiến bộ trong kỹ thuật chăm sóc phải được sử dụng để đẩy nhanh quá trình lành vết thương. Sử dụng băng giữ ẩm vết thương, gạc chứa Ag giải phóng chậm, Dermagraft – Vicryl phủ nguyên bào sợi, Regranex – Gel bôi có lượng nhỏ yếu tố tăng trưởng. Tương lai là các sản phẩm được phát triển từ tế bào gốc, nuôi cấy da nhân tạo.
Tùy thuộc vào mức độ của vết thương, có thể sử dụng các chế phẩm như xịt yếu tố tăng trưởng biểu bì (Easyef) hoặc tiêm trong và xung quanh vết thương (Heberprot -P) để nhanh chóng lấp đầy vết thương bằng mô hạt.
Các yếu tố cản trở quá trình lành vết thương bao gồm: mạch máu bị xơ vữa, độ nhớt của máu tăng; Thần kinh: mất cảm giác bàn chân, biến dạng bàn chân; Nhiễm khuẩn: ổ hoại tử cắt lọc không hoàn toàn, giảm tưới máu, tắc vi mạch, nhiễm nhiều vi khuẩn, viêm xương… Hoặc các yếu tố cơ học như phù nề, vết thương đè ép khi đứng hoặc tình trạng dinh dưỡng kém.
Tại sao đái tháo đường gây loét bàn chân?
- Tại sao bệnh tiểu đường gây loét bàn chân?
Đái tháo đường gây loét bàn chân do 3 nguyên nhân chính sau:
1.1. Đường huyết cao gây bệnh động mạch ngoại biên
Ở bệnh nhân tiểu đường, khi lượng đường trong máu không được kiểm soát tốt, lượng đường trong máu tăng cao sẽ ảnh hưởng đến mạch máu. Mạch máu xơ cứng lại, lòng mạch dày và hẹp hơn. Lâu ngày có thể hình thành các mảng xơ vữa động mạch làm rối loạn quá trình lưu thông máu trong lòng mạch.
Nếu các động mạch ngoại vi bị xơ vữa, máu đến các chi ít hơn, làm giảm chất dinh dưỡng và oxy nuôi dưỡng các chi.
Thiếu chất dinh dưỡng cùng với sự tấn công của vi khuẩn sẽ khiến bàn chân dễ bị vết thương, nhiễm trùng khi bị các tác nhân lạ xâm nhập.
1.2 Bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường
Lượng đường trong máu tăng cao có thể có tác động làm tổn thương các dây thần kinh ngoại vi. Từ đó gây rối loạn cảm giác ở bệnh nhân đái tháo đường. Lúc đầu, người sẽ cảm thấy rát, nóng. Sau đó là tê, đau và cuối cùng là mất hoàn toàn cảm giác. Người bệnh sẽ không cảm thấy đau khi bị thương.
Nếu người bị thương mà không được phát hiện, xử lý kịp thời thì vết thương dù nhỏ cũng trở nên nghiêm trọng, khó lành. Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến nhiều bệnh nhân tiểu đường phải cắt cụt chi khi tình trạng viêm không được phát hiện sớm và đã quá nặng.
1.3 Các vấn đề về hệ thống miễn dịch
Bệnh tiểu đường làm suy giảm hệ thống miễn dịch của cơ thể, làm suy yếu khả năng bảo vệ của các tế bào bạch cầu và làm chậm quá trình tự phục hồi. Vì vậy chỉ bị thương nhẹ ở chân.
- Các yếu tố làm tăng nguy cơ loét bàn chân ở bệnh nhân tiểu đường
Theo thống kê, có tới 15% bệnh nhân tiểu đường bị lở loét, nhiễm trùng bàn chân. Các yếu tố nguy cơ sau đây sẽ làm tăng khả năng loét bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường:
- Giày kém chất lượng, ẩm mốc, giặt không sạch.
- Hiếm khi lau chân sạch sẽ
- Cắt móng chân không đúng cách
- người nghiện rượu
- Biến chứng mắt do tiểu đường
- Bệnh tim
- Bệnh thận
- Béo phì
- thường xuyên hút thuốc
Biến chứng bàn chân của bệnh tiểu đường
Biến chứng tiểu đường ở chân – Cách chăm sóc bàn chân người bị tiểu đường